ژنراتور ابزاری است که انرژی جنبشی را تبدیل به نیروی برقی میکند که میتوان از آن در مدارهای خارجی استفاده کرد. توربینهای بخار، توربینهای گازی، توربینهای آبی، موتورهای درون سوز، توربینهای بادی و حتی میلنگهایی که منشاء انرژی جنبشی آنها نیروی دست آدمی است، مولد انواع انرژیهای جنبشی هستند که میتوان از آنها برق گرفت.
نخستین ژنراتور الکترومغناطیسی، معروف به صفحهی فارادی (Faraday Disk)، را مایکل فارادی، دانشمند انگلیسی، در سال ۱۸۳۱ اختراع کرد. جالب اینجاست که ژنراتورهای الکتریکی حتی پیش از آنکه دانشمندان به ارتباط میان نیروی مغناطیسی و برق پی ببرند، اختراع شده بودند و از آنها استفاده میشد.
ژنراتورهای اولیه
نسخههای اولیهی ژنراتورهای الکتریکی بر اساس اصول و قوانین الکترواستاتیک کار میکردند؛ اگر چه ولتاژ تولیدی این دسته از مولدها بالا بود، اما جریانشان کم بود. برای تولید برق در این دسته از ژنراتورها از دو روش القای الکترواستاتیکی (electrostatic induction) و الکتریستهی تماسی (triboelectric effect) استفاده میشد. کارایی پایین این دسته از ژنراتورها و نیز دشواری عایق کردن دستگاه ها، به خاطر ولتاژ بالایی که تولید میکردند، استفادهی از آنها در مقیاسهای بزرگ را دشوار کرده بود، در حقیقت هیچگاه از آنها در صنایع تولیدی بزرگ که نیازمند تولید مقادیر بالای برق بودند، استفاده نشد. از این دسته از مولدها بیشتر در دستگاههای تولید اشعهی ایکس و نیز شتاب دهندههای ذرات اتمی استفاده میشد.
انواع ژنراتور
ژنراتورها براساس سوختی که مصرف میکنند، کاربرد و نوع خروجی به انواع مختلفی دستهبندی میشوند:
ژنراتور براساس نوع سوخت مصرفی
- گازی
- بنزینی
- دیزلی
ژنراتور گازی
این مدل از ژنراتورها دارای قیمت بالاتری نسبت به انواع دیگر هستند؛ زیرا آلودگی کمتری ایجاد میکنند.
ژنراتور بنزینی
پرکاربردترین نوع ژنراتور بوده، اما در آب و هوای سرد کارایی کمتری دارند.
ژنراتور دیزلی
این نوع از ژنراتورها قدرت بالایی داشته اما آلودگی و سروصدای زیادی هم تولید میکنند. از آنجایی که تولید گازهای سمی توسط این ژنراتور زیاد است، بهتر است در محیطهایی که تهویه مناسبی دارند، استفاده شود.
انواع ژنراتور براساس نوع کاربرد
- خانگی
- نیمه صنعتی
- صنعتی
ژنراتور برق خانگی
امروزه به دلیل بحران انرژی و قطع گاه و بیگاه برق، این دسته از ژنراتورها موارد استفادهی فراوانی در میان خانوارها و نیز فروشگاههای کوچی که اقلام فسادپذیر عرضه میکنند، پیدا کرده است. از جمله کاربردهای دیگر این دسته از ژنراتورها میتوان از برقرسانی به پمپهای آب، کفکشهای آبیاری کشاورزی و سیستم روشنایی نام برد. این دسته از ژنراتورها را بر اساس حجم و اندازهای که دارند، به سه دستهی کوچک قابل حمل، بزرگ قابل عمل و ثابت تقسیمبندی کرده ند. موتورهای این ژنراتورها به صورت تک، دو و یا چهار سیلندر عرضه میشوند. برای سوخت ژنراتورهای خانگی میتوان از بنزین، گاز و یا دیزل استفاده کرد.
ژنراتور برق نیمه صنعتی
این دسته از ژنراتورها در مقایسهی با ژنراتورهای خانگی توان تولیدی بالاتری دارند و میتوانند نیاز به برق فروشگاههای نسبتاً بزرگ و کارگاههای کوچک را تأمین کرده و پوشش دهند. در کارگاههای ساختمانی و صنعتی که به برق شهری دسترسی ندارند، میتوان از این ژنراتورها استفاده کرد.
ژنراتور برق صنعتی
یکی از جاهایی که هنگام قطعی برق بیشترین ضرر و زیان را میبینند، کارخانجات و یا کارگاههای صنعتی بزرگ هستند؛ در نتیجه سرمایهگذاری برای خرید و تهیهی generator در این مکانها هم به صرفه است و هم توجیه پذیر. این روزها ژنراتورهای صنعتی در مرغداریها و گاوداریها مصرف بیشتری دارند. از سوی دیگر در بیمارستان ها، هتل ها، شرکتها و نمایشگاهها نیز میتوان از این ژنراتورها استفاده کرد.
توان تولیدی ژنراتورهای صنعتی معمولاً بیشتر از ۱ مگاوات است. افزایش سرسامآور قیمت ارزهای دیجیتال موجب اقبال بیشتر به ژنراتورهای صنعتی بوده است. استخراج ارزهای دیجیتال نیار به نیروی برق قابل توجهی دارد. ماینر دستگاهی است که از آن جهت استخراج رمزارز استفاده میشود. ماینرهای جدیدی که امروز در بازارها عرضه میشوند، نیاز مصرفی بسیار بالایی دارند و در صورتی که تعداد دستگاههای استخراج بیشتر از ده عدد باشند، آنگاه استفاده از برق شهری برای آنها دیگر چندان به صرفه نخواهد بود (غیر قانونی بودن استفاده از برق شهری برای مصارف استخراج رمزارز را نیز بایستی که در نظر گرفت).
در این شرایط میشود از ژنراتورهای صنعتی، که توان تولید برق بسیار بالایی دارند، استفاده کرد. البته بایستی این نکته را در نظر داشت که ژنراتورهای صنعتی با قیمتهای نسبتاً بالایی عرضه میشوند و همین امر نیز موجب میشود تا تعداد معدودی از افراد و یا صاحبان کارخانجات از عهدهی خریداری آنها بربیاند. علاوه بر این، حجم بسیار بزرگ این ژنراتورها نیز کارآیی آنها را محدود به مکانهای خاصی میکند؛ چرا که هم جابجایی آنها بسیار دشوار است و هم حجم بسیار زیادی از فضا را اشغال میکنند.
انواع ژنراتور براساس نوع خروجی
- ژنراتور تکفاز
- ژنراتور سه فاز
در سیستم انواع تکفاز، دو رشته سیم و در سیستم انواع سه فاز ۴ رشته سیم استفاده شده. کاربرد ژنراتور تکفاز در مصارف خانگی بوده و هزینه اولیه کمتری دارد، اما ژنراتورهای سه فاز مصارف صنعتی دارند.
ژنراتور تک فاز
ژنراتور تک فاز یکی از انواع ژنراتورها است که امروزه، با توجه به قطعیهای مکرر برق، کاربرد بالایی پیدا کرده است. این نوع از ژنراتور، یک ژنراتور الکتریکی جریان متناوب است که ولتاژ متناوبی نیز تولید میکند. از این ژنراتورها میتوان برای تولید برق در سیستمهای تک فاز استفاده کرد و از همین روی نیز بیشتر در مصارف خانگی کاربرد دارند. این نوع از ژنراتورها تنها یک فاز تولید میکنند و همین فاز تولیدی نیز دائماً در نوسان است.
چنین نوسانی برای مصارف خانگی و در مورد وسایل خانگی چندان مشکلی ایجاد نمیکند و میتواند پاسخگوی نیاز آنها به برق باشد، اما استفاده از آنها برای تولید برق دستگاههای صنعتی، که نسبت به وسایل خانگی حساستر و پیچیدهتر هستند، هیچ توجیهی ندارد و موجب خراب شدن آنها میشود؛ در موارد اخیر از ژنراتورهای سه فاز استفاده میکنند.
قیمت ژنراتور
ژنراتورها براساس کشور سازنده، جنس بدنه، نوع برند، توان و به طور کلی تمامی ویژگیهای فنی، دارای قیمتهای مختلفی هستند. اصطلاحا میتوان براساس ژنراتور ارزان قیمت، ژنراتور باکیفیت و ژنراتور خارجی و ایرانی دستهبندی کرد.
دیزل ژنراتور چیست؟
مجموعه ژنراتور که گاهی اوقات «ژنست» نامیده میشود، واحدی از تجهیزات است که از یک موتور، یک ژنراتور الکتریکی برای تولید انرژی الکتریکی از سوخت ساخته شده است. موتور دیزلی ژنراتور که با احتراق ناشی از تراکم سوخت دیزلی در بسیاری از کسب و کارها برای تامین نیروی الکتریکی در اثر قطعی برق مورد استفاده قرار میگیرد.
چگونه یک دیزل ژنراتور برق تولید میکند؟
دیزل ژنراتور انرژی مکانیکی (حرکتی) را به برق تبدیل میکند و آن را از طریق کابلهای برق هدایت میکند. تصور جریان الکتریسیته از سیمها، به همان روشی که آب در لولهها جریان دارد، میتواند مفید باشد. ژنراتور را میتوان نوعی «پمپ الکتریکی» در نظر گرفت که باعث میشود الکتریسیته از طریق سیمها جریان یابد. در واقع الکترونهایی را که در سیمها جریان مییابند، ایجاد نمیکند یا از بین نمیبرد، همانطور که یک پمپ آب، آب جدیدی ایجاد نمیکند. فقط باعث میشود که به شکل مفیدی حرکت کند.
اجزای ژنراتور
از جمله اجزای اصلی ژنراتورها (اعم از ژنراتورهای تک فاز و ژنراتورهای سه فاز) میتوان به موتور (۱)، دستگاه تولید برق متناوب (۲)، سیستم سوخت (۳)، تنظیم کنندهی ولتاژ (۴)، سیستم خنک کننده و اگزوز (۵)، سیستم روغن کاری (۶)، شارژ باتری (۷)، پنل کنترل (۸) و چارچوب اصلی (۹) اشاره کرد.
موتور
اندازهی موتور ژنراتور متناسب با حداکثر توانی است که یک ژنراتور میتواند تولید کند. موتور ژنراتورها با سوختهای مختلفی اعم از بنزین، گازوئیل، گاز مایع و گاز طبیعی کار میکند. برخی موتورهای ژنراتور نیز دوگانه سوزند و این یعنی اینکه هم با دیزل و هم با گاز میتوانند کار کنند. از آنجایی که بنزین گران قیمت است و قابلیت اشتعال بالایی نیز دارد، ژنراتورهای بنزینی معمولاً خواهان چندانی ندارند. سوخت دیزل رایجتر از بنرین و قیمت آن نیز پایینتر است. از ژنراتورهای دیزلی برای تولید برق سایتهای بزرگ استفاده میکنند. در مقابل، پروپان امنترین و به صرفهترین سوخت برای موتور ژنراتور است. پروپان در موتور ژنراتور با سرعت بیشتری میسوزد و میزان مونوکسید کربن کمتری هم تولید میکند و از این لحاظ، در مقایسه با سایر سوخت ها، با محیط زیست سازگارتر است.
آلترناتور
آلترناتورها در آن دسته از ژنراتورها مورد استفاده قرار میگیرند که در آنها از مغناطیس دائمی به عنوان منبع تولید میدان الکترومغناطیسی برای ژنراتور استفاده میشود. طرز کار آلترناتورِ ژنراتور که به ژنراتور تک هم شناخته میشود به گونهای است که در آن روتور میدان مغناطیسی متحرکی را در اطراف استاتور تولید میکند و این میدان مغناطیسی، تفاوت ولتاژ را بین سیم پیچهای استاتورِ ژنراتور القا میکند.
جاروبک
جاروبک (زغال) یکی از لوازم جانبی آلترناتور بوده، وسیلهای برای هدایت جریان الکتریکی بین سیمهای ثابت و چرخان است. به عنوان مثال در الکتروموتور، مولد همزمان (آلترناتور سنکرون) و مولد الکتریکی کاربرد دارد. جاروبک وسیلهای برای انتقال جریان الکتریکی از شین ها به کابل است. مهم ترین ویژگی آنها انتقال برق در حال حرکت است.
ژنراتورهای ذغالی
ژنراتور جاروبک دار از جاروبک (یا ذغال) برای کمک به هدایت الکتریسیته از طریق ژنراتور استفاده می کند. جاروبک ها به عنوان یک تماس الکتریکی عمل می کنند تا به انتقال جریان از ژنراتور به چیزی که نیاز به برق دارد، کمک کنند. آن ها این کار را با انتقال جریان هنگام چرخش با روتور ژنراتور انجام می دهند. اگرچه ژنراتورهای جاروبک دار برای جابجایی جریان الکتریکی مفید هستند، اما نیاز به نگهداری زیادی دارند.
ژنراتورهای جاروبک دار دارای قطعات متحرک زیادی هستند که با هم کار می کنند و اگر حتی یکی از این قطعات آسیب ببیند یا خراب شود، می تواند بقیه قطعات ژنراتور را تحت تاثیر قرار دهد. ذغال به مرور زمان فرسوده می شود و گرد و غبار را جمع می کنند، به این معنی که هر چند سال یک بار باید تعویض شوند.
این موضوع، پول و زمان بالقوه از دست رفته برای تعویض ذغال است، دو چیزی که هیچ کس نمی خواهد از دست بدهد. به این دلایل، براش ژنراتور برای استفاده های کوچکتر و کوتاه مدت به جای کارهای تمام وقت و سنگین مناسب ترند. ژنراتور ذغالی برای خرید اولیه بسیار ارزان تر از ژنراتورهای بدون جاروبک هستند، اما اغلب در نهایت به دلیل تعمیرات مورد نیاز، ممکن است برای اکثر افراد بهترین انتخاب نباشد.
سیستم سوخت
ابعاد تانکر سوخت ژنراتور بایستی به گونهای طراحی شود که دست کم ظرفیت و توان ۸ ساعت کار متوالی را داشته باشد. از جمله اجزای اصلی سیستم سوخت ژنراتور میتوان به شیر تخلیهی تانکر، درپوش مخزن، فیلتر توری و شیلنگ مخزن اشاره کرد. برای ایمنی بیشتر و نیز دوام بیشتر ژنراتور لازم است که مخزن سوخت ژنراتور هر ۲۰ ماه یکبار به طور کامل تخلیه شده و رسوبات آن گرفته شود.
تنظیم کننده ولتاژ
ولتاژ تولید شده در ژنراتور بسته به میزان سرعت شفت و نیز جریانی است که در ژنراتور تولید میشود. تنظیم ولتاژ ژنراتورها را به صورت دستی و اتوماتیک میتوان انجام داد. در آن دسته از ژنراتورهایی که توان تولید بالایی دارند، عمل تنظیم ولتاژ ژنراتور توسط مدار یکسوساز و الکترونیکی انجام میشود.
سیستم سردسازی و اگزوز
به هنگام روشن بودن ژنراتور، بایستی گرمای تولید شده توسط ژنراتور را به نوعی خنک کرد تا قطعات ژنراتور آسیب نبینند. در ژنراتورها برای کاستن از میزان گرمای تولید شده از مایع خنک (آب) و یا هوای خنک استفاده میشود. هر کدام از این سیستمهای خنککنندگی مزایا و معایبی دارند. به طور مثال، در سیستمهای هوای خنک، دیگر خبری از رادیاتور و پمپ آب نیست و همین نیز موجب سبکتر شدن ژنراتور میشود. اما از طرف دیگر، سیستمهای خنک کنندهای که از هوای خنک استفاده میکنند، سر و صدای بیشتری از سیستمهای خنک کنندهی آبی دارند.
سیستم روغنکاری
موتور ژنراتورها نیز مثل موتور اتومبیلهای نیاز به روغن کاری دارد. معمولاً پس از اینکه موتور ژنراتور به مدت ۱۵۰ تا ۲۰۰ ساعت کار کرد، بایستی که روغن آن عوض شود. در هنگام تعویض روغن، فیلتر روغن نیز به طور همزمان بایستی تعویض شود. اما اگر ژنراتور برای کاربردهای اضطراردی مورد استفاده قرار میگیرد و دائماً کار نمیکند، آنگاه دورههای تعویض روغن موتور آن را میتوان تا ۲۱ ماه نیز به تعویق انداخت.
شارژر باطری
شارژ اتوماتیک باتری یکی از اجزای اصلی تابلوبرق ژنراتور است. این وسیلهی الکترونیکی نسبتاً کوچک را برای تنظیم برق و شارژ باتری درون تابلو نصب میکنند. این شارژر کوچک ولتاژ ترمینال خروجی را، به طور اتوماتیک، رصد کرده و در صورت نیاز آن را شارژ میکند.
پنل کنترل
این بخش، رابط کاربر با ژنراتور است و خصوصیاتی مربوط به پریز الکتریکی دارد. روشن و خاموش الکتریکی ژنراتور بر عهدهی این بخش است.
چارچوب اصلی
این شاسی، چارچوبی فلزی است که ژنراتور بر روی آن مستقر میشود و اندازهی آن نیز بسته به نوع و توان ژنراتورهای متغیر است.
ژنراتور سنکرون چیست؟
ماشین سنکرون که به عنوان آلترناتور شناخته میشود، در واقع به آن دینام یا مولد سنکرون نیز میگویند. وظیفه اصلی این ژنراتور تولید جریان متناوب AC به طور مکرر با تبدیل انرژی مکانیکی از محرک اصلی به انرژی الکتریکی سه فاز با فرکانس و ولتاژ خاص است. این ژنراتورها در صنعت برق در نیروگاه حرارتی، برق آبی و تولید برق هستهای و دیزل استفاده میشوند.
- آنها انرژی مکانیکی را تا ۱۵۰۰ مگاوات به انرژی الکتریکی تبدیل میکنند.
- ژنراتورهای سنکرون مورد استفاده در صنایع ما توسط یک میدان مغناطیسی ثابت یا دوار ساخته میشوند.
- ساختار ژنراتور سنکرون ساخته شده توسط میدان استاتیک، مانند ژنراتور DC است.
- در مولد میدان مغناطیسی دوار، آرمیچر استاتیک به عنوان روتور شناخته میشود.
طرز کار ژنراتور
برای فهمیدن طرز کار ژنراتور همانطور که در بالا گفته شد، میتوان آن را به پمپ آب تشبیه کرد: درست همانگونه که پمپ آب، جریان آب را با فشار داخل لولهها پمپاژ میکند، ژنراتور نیز با کمک نیروی مغناطیسی الکترونها را با فشار وارد سیم کرده و تعدا مشخصی الکترون را در یک امتداد معین قرار میدهد. تعداد الکترونها در حرکت همان جریان الکتریکیاند که برای اندازه گیری آن از واحد آمپر استفاده میکنند. فشار وارد آمده بر الکترونها نیز همان ولتاژ است که واحد ولت را برای اندازه گیری آن به کار میبرند.
در زمان خرید ژنراتور به چه نکاتی باید توجه کرد؟
خرید ژنراتور یک موضوع مهمی به شمار میرود، چرا که پرهزینه است، بنابراین باید به جزئیات مختلفی توجه کنید تا از کیفیت و عملکرد بهتر آن اطمینان حاصل کنید. در زمان خرید ژنراتور، به موارد زیر توجه کنید:
1. نیاز برق:
ابتدا مشخص نمایید که به چه نوع ژنراتوری نیاز دارید؟ ژنراتور تک فاز یا ژنراتور سه فاز، به ویژه بارهای الکتریکی که قصد تامین برق برای آنها را دارید. این شامل تجهیزات خانگی، تجاری یا صنعتی میشود. باید مطمئن شوید که ظرفیت ژنراتور انتخابی، نیازهای برقی شما را پوشش میدهد.
2. نوع ژنراتور:
ژنراتورها معمولاً به دو نوع موتور دیزل و گاز تقسیم میشوند. هر کدام دارای ویژگیها و کاربردهای مختلفی هستند. موتورهای دیزل عمدتاً برای کاربردهای صنعتی و بزرگتر مورد استفاده قرار میگیرند، در حالی که ژنراتورهای گاز برای کاربردهای کوچکتر و مسکونی مناسبتر هستند. بسته به نیاز و محیط اطراف خود، انتخاب کنید.
3. تحقیق در مورد برند مورد نظر و شرکت سازنده:
از شرکتهایی که در صنعت معتبر هستند و ژنراتورهای با کیفیت و استاندارد تولید میکنند، خرید کنید. بررسی نظرات کاربران و تحقیق در مورد تولیدکنندگان مختلف میتواند به شما در انتخاب صحیح کمک کند.
4. راندمان سوخت:
مصرف سوخت ژنراتور نیز بسیار مهم است، زیرا این امر تأثیر زیادی بر هزینههای اجرایی شما خواهد داشت. برای کاربردهای مداوم، ژنراتورهای با راندمان بالا و مصرف کمتر سوخت را انتخاب کنید.
5. توجه به صدا و ارتعاش:
توجه به سطح صدا و ارتعاشات تولیدی توسط ژنراتور نیز مهم است، به ویژه اگر نیاز به استفاده در محیطهای حساس به صدا دارید.
6. اطمینان از خدمات پس از فروش محصول:
اطمینان حاصل کنید که تولیدکننده یا فروشنده ارائه خدمات پس از فروش مناسبی دارد. تعمیر و نگهداری ژنراتور میتواند مهم باشد و این مسئله برای عملکرد بهتر و طول عمر بیشتر آن ضروری است.
به طور کلی، قبل از خرید ژنراتور، تحقیق کنید، با تولیدکنندگان مختلف تماس بگیرید، و از نظر کارشناسان معتبر نیز استفاده کنید تا انتخاب بهتری داشته باشید. همچنین، مطمئن شوید که هزینههای کلی (هم از جهت خرید و هم از جهت نگهداری و بهرهبرداری) در مدت طولانیتر، بهرهوری اقتصادی دارد.
مشاوره خرید ژنراتور
برای خرید ژنراتور باکیفیت کافی است که با کارشناسان ما در نمایندگی کاجیلی تماس بگیرید. مشاوران ما در تمام روزهای هفته آماده خدمت رسانی در جهت خرید ژنراتور مناسب و ارزان برای شما هستند.
سوالات متداول
ماشینی که از طریق القای الکترومغناطیسی انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل میکند.
قیمت آلترناتور باتوجه به ویژگیهای فنی و کشور سازنده متفاوت است و شما میتوانید با کمک کارشناس فنی جنس مناسب خودتان را بیابید.
بله کافیست ژنراتور مورد نیاز خود را درست تشخیص دهید تا از صرف هزینههای گزاف برای خرید ژنراتوری که مناسب نیاز شما نیست، خودداری نمایید. کارشناسان کاجیلی با تشخیص درست نیاز شما این امر را برایتان میسر میکنند.
دیزل ژنراتور (DG) (همچنین به عنوان دیزل جنت شناخته میشود) ترکیبی از یک موتور دیزل با یک ژنراتور الکتریکی (اغلب یک دینام) برای تولید انرژی الکتریکی است.
دیزل ژنراتور میتواند به عنوان منبع تغذیه اضطراری در مواقع قطع برق یا در مکانهایی که هیچ ارتباطی با شبکه برق وجود ندارد، استفاده شود.
ژنراتور سَنکرون یا مولد همزمان (Synchronous Generator)، ماشین جریان متناوبی (AC) است که برای تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی (برق سهفاز) به کار میرود.